Στο «μικροσκόπιο» το μέλι: 135 χημικές ουσίες σε δείγματα – Τι βρέθηκε στα ελληνικά

Το μέλι, ένα από τα πιο αγαπημένα και «φυσικά» προϊόντα της διατροφής μας, φαίνεται πως κρύβει περισσότερα απ’ όσα φανταζόμαστε. Νέα τετραετής έρευνα των Ευρωπαϊκών Εργαστηρίων Αναφοράς (EURL)αποκάλυψε την παρουσία 135 διαφορετικών χημικών ενώσεων σε δείγματα μελιού από 29 χώρες – ανάμεσά τους και η Ελλάδα.

Η Ευρώπη… δεν καλύπτει τη γλύκα της

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός μελιού παγκοσμίως, μετά την Κίνα. Κάθε χρόνο παράγει 250.000 – 300.000 τόνους, ωστόσο δεν επαρκούν για τη ζήτηση των πολιτών της. Έτσι, εισάγονται πάνω από 150.000 τόνοι μελιού από χώρες όπως η Ουκρανία, η Κίνα, η Αργεντινή, το Μεξικό, η Νέα Ζηλανδία και η Βραζιλία.

187 δείγματα, 135 ουσίες, 79% με PFAS

Η έρευνα – που διήρκεσε από το 2020 έως το 2024 – εξέτασε 187 δείγματα μελιού από όλο τον κόσμο. Κανένα δεν βρέθηκε «καθαρό»: όλα περιείχαν τουλάχιστον πέντε διαφορετικές χημικές ουσίες. Οι πιο συχνές ήταν το φωσφονικό οξύ, ο χαλκός, το βρωμίδιο και το κυανουρικό οξύ.

Ακόμη πιο ανησυχητικό: το 79% των δειγμάτων περιείχε τριφθοροξικό οξύ (TFA) – μια ένωση της κατηγορίας PFAS, γνωστή για τη μακροχρόνια παρουσία της στο περιβάλλον. Οι ειδικοί εξηγούν ότι οι συγκεντρώσεις δεν είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο, αλλά δείχνουν το μέγεθος της περιβαλλοντικής ρύπανσης.

Το glyphosate και οι άλλες «σκιές» του μελιού

Σε ορισμένα δείγματα, κυρίως από Γερμανία, ΗΠΑ, Βραζιλία και Αργεντινή, καταγράφηκαν υπερβάσεις ορίων για το ζιζανιοκτόνο glyphosate, ενώ εντοπίστηκαν και υπολείμματα άλλων ουσιών, όπως το fungicide azoxystrobin και το chlorate.
Στην Κίνα, βρέθηκε η φυσική τοξίνη matrin, που προέρχεται από φυτά της οικογένειας Sophora, των οποίων τον νέκταρ συλλέγουν οι μέλισσες.

Από τη δική τους πλευρά, οι μελισσοκόμοι δεν μένουν αμέτοχοι: στα δείγματα εντοπίστηκαν και υπολείμματα ουσιών που χρησιμοποιούνται κατά της βαρρόα, όπως coumaphos, amitraz, thymol και fluvalinate, συνήθως σε χαμηλές συγκεντρώσεις. 

Τι έδειξαν τα ελληνικά δείγματα

Από την Ελλάδα αναλύθηκαν επτά δείγματα μελιού, μεταξύ των οποίων ανθόμελα, πευκόμελα, δασόμελο και λεβαντόμελο.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι και το ελληνικό μέλι περιέχει υπολείμματα ουσιών, όπως:

• Coumaphos, amitraz, fluvalinate – από τη μελισσοκομική πρακτική
• Perchlorate, phosphonic acid, TFA, bromide – από περιβαλλοντικές πηγές
• Melamine και nicotine σε ίχνη

Ωστόσο, δεν καταγράφηκαν υπερβάσεις των επιτρεπτών ορίων (MRL) στα ελληνικά δείγματα. Με λίγα λόγια, ναι μεν υπάρχουν χημικά ίχνη, αλλά το μέλι θεωρείται ασφαλές για κατανάλωση.

Ευρωπαϊκό vs Εισαγόμενο μέλι

Η σύγκριση μεταξύ ευρωπαϊκών και εισαγόμενων δειγμάτων αποκάλυψε διαφορετικό «χημικό αποτύπωμα»:

• Στα ευρωπαϊκά μέλια επικρατούν το mepiquat και τα neonicotinoid εντομοκτόνα (acetamiprid, thiacloprid).
• Στα εισαγόμενα, κυρίως από Λατινική Αμερική και Ινδία, εντοπίστηκαν πιο συχνά τα 2,4-D και glyphosate.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα neonicotinoids έχουν συνδεθεί με τη μείωση των πληθυσμών μελισσών,  γεγονός που έχει οδηγήσει στην απαγόρευσή τους στην ΕΕ (εκτός από το acetamiprid).

Το συμπέρασμα των ειδικών

Η συνολική εικόνα είναι καθησυχαστική για τον καταναλωτή: Το μέλι  που φτάνει στο ράφι είναι ασφαλές, καθώς οι συγκεντρώσεις φυτοφαρμάκων και ρύπων βρίσκονται πολύ κάτω από τα όρια. Ωστόσο, η έρευνα υπογραμμίζει κάτι κρίσιμο: «Ο συνεχής έλεγχος είναι αναγκαίος. Οι μέλισσες και το μέλι τους είναι καθρέφτης της ρύπανσης του περιβάλλοντος».

Η ΕΕ καλείται πλέον να ενισχύσει την επιτήρηση και να προσαρμόζει διαρκώς τους ελέγχους στα νέα δεδομένα που φέρνει η γεωργική και βιομηχανική δραστηριότητα.
Γιατί το μέλι μπορεί να είναι «δώρο της φύσης», αλλά η φύση χρειάζεται πια μεγαλύτερη προστασία από ποτέ.